ACCEDER

PARA ACCEDER A DATOS GENEALÓGICOS Y DEMÁS INFORMACION, ES NECESARIO REGISTRARSE

TRES LABRAS HERÁLDICAS EN SAN JOSÉ DE CAMPOLONGO

 

La céntrica plaza de San José, en Pontevedra, recibe su nombre de la desaparecida capilla dedicada a este santo, emplazada en la esquina donde hoy se levanta el Centro Sociocultural Abanca, inaugurado en 1947 como dependencias de la entonces Caja de Ahorros de Pontevedra. El hecho de no conservarse al presente esta construcción religiosa ha restado sentido al propio nombre de la plaza, que el magín popular ha rebautizado como “plaza de los músicos”, en alusión al grupo escultórico de los tertulianos del Café Moderno pese a que, en realidad, el único músico representado aquí sea el violinista Manolo Quiroga, acompañado por literatos de diversas épocas, entre los que se cuentan Alfonso R. Castelao, Alexandre Bóveda, Carlos Casares, Paz Andrade y Ramón Cabanillas. Fenómeno similar ocurrió después de la demolición de la antigua ermita de Nuestra Señora del Camino, en la calle Fr. Juan de Navarrete, que también sustrajo el significado a la presencia de un vial bastante cercano con el mismo nombre que la ermita, pese a estar hoy día bastante alejado de la actual iglesia parroquial de esta advocación, en la cuesta de Casimiro Gómez. También la iglesia parroquial de San José de Pontevedra, en la plaza de la Constitución, queda algo a desmano de aquella no muy estudiada capilla de San José de Campolongo. 

https://www.enriquecervera.es/images/icethumbs/1175x465/75/images/sampledata/parks/landscape/MIS_FOTOS/CAPILLA-DE-SAN-JOSE-EN-CAMPOLONGO.png

Algunas imágenes nos permiten conocer el aspecto exterior de este inmueble, cuya fachada barroca presentaba como elemento principal la puerta de acceso, dotada de frontón partido, en medio del cual se incrustaba la hornacina con la imagen del santo patrono, rodeada por tres labras heráldicas, dos pequeñas a los lados y una más grande encima, terminada con un yelmo y su penacho, sobre la cual se destacaba una pequeña espadaña con forma en arco de herradura y una única campanilla en su interior. Aunque desconocemos el paradero de los tres escudos a que hacemos referencia, sí tenemos noticia de su aspecto de forma más pormenorizada gracias a un dibujo de tinta negra sobre papel conservado en el Museo de Pontevedra y datado hacia el año 1909, que seguramente debemos atribuir a alguno de los plumillas de la Sociedad Arqueológica. Una anotación en dicho pliego de papel aclara que se trata de un bosquejo basado en los blasones “Sobre la Capilla de San José frente fachada de los Paratchas”. El más grande muestra un escudo cortado; en la mitad superior aparece una Tau rodeada por cuatro filamentos curvados, mientras que en la inferior hay cinco hojas trilobuladas colocadas en sotuer y, en campaña, un puente con cuatro pilares. Aunque no se conocen los esmaltes, resulta sencillo identificar estas armas, correspondientes a un conocido compendio de linajes locales: los Gago (la Tau), los Figueroa (las cinco hojas) y los Daponte (el puente). Por cierto que al reconocer los apellidos titulares de este escudo, también queda claro qué quiso representar el artista con esos cuatro filamentos curvados, a saber, los cinco crecientes de oro, tres en jefe ranversados y otros dos a cada lado del pie de la Tau, igual que muestran otros escudos de esta familia en Pontevedra. 

En cuanto a los dos escudos menores, gemelos, también cortados, traen en la parte superior la “M” coronada de los Montenegro, con la particularidad de que la corona, en lugar de formar parte de los muebles del escudo se incorpora como timbre del mismo. La parte inferior difiere de una a otra labra. La de la izquierda está partida, figurando a la diestra las armas de los Mendoza, consistentes en cuartelado en aspa, primero y cuarto, en campo de sinople una banda de gules perfilada de oro. La falta de detalle en el dibujo erradica todo vestigio de la salutación “Ave María” en los cuarteles segundo y tercero. A la siniestra campean las armas de los Cruu, con un árbol resaltado de dos corderos en palo, si bien, una vez más, por la falta de pericia del dibujante o su carencia de conocimientos heráldicos, aquí sólo se muestra un único cordero. Por su parte, el escudo ubicado a la derecha del nicho con la talla de San José incluye, también partido, a la diestra las armas de los Sotomayor (a saber, tres fajas jaqueladas de gules y oro de cuatro órdenes, separadas dos a dos por un filete de sable) y, a la siniestra, las de los Sarmiento (en campo de gules, trece bezantes de oro colocados en tres palos, cuatro, cinco y cuatro). Por su descripción, no coinciden con ninguno de los escudos depositados en la colección lapidaria de las ruinas de Santo Domingo. 

Teniendo en cuenta los linajes representados, Gago de Figueroa, Daponte, Cru-Montenegro, Mendoza, Sarmiento y Sotomayor, las armas deben pertenecer a alguno de los hijos de D. Antonio Gago de Figueroa Cervela y Novoa y de D.ª Mariana de Mendoza y Sotomayor. No en vano, junto a esta capilla se levantaba la Torre de los Gago, hoy desaparecida en su mayor parte, de la cual se conserva parte de la fachada, mientras que el resto del edificio fue desmantelado para edificar aquí el Café Moderno. Descendientes de esta misma familia habitarían en el pazo de Gago-Tavares, en la céntrica plaza del Teucro, así como en el latrocinado pazo de los Montenegro en Campolongo, hoy en Madrid, lo que explica que en estos tres edificios palaciegos se hayan insertado escudos similares a los que adornaron la fachada de la capilla de San José de Campolongo. La presencia de estos tres escudos de los Gago de Mendoza parece indicar que la capilla hubo de ser dotada, seguramente, por esta familia, al igual que los blasones de los Villar, Mosquera, Pimentel y Sotomayor jalonan la portada de la antigua capilla del ex convento de los jesuitas (hoy iglesia parroquial de San Bartolomé de Pontevedra) en honor de los fundadores de la misma, el matrimonio conformado por D. Antonio Mosquera Villar Pimentel y su esposa, D.ª María Antonia Pimentel de Sotomayor.

 

Alfonso Fernández Pousada

 

 

CASA DO PORTO - POR PURIFICACIÓN RODRIGUEZ GONZÁLEZ

CASA DO PORTO (S. Cristovo de Briallos) - POR PURIFICACIÓN RODRIGUEZ GONZÁLEZ

 

Da construcción orixinal da Casa do Porto non queda hoxe nada. Estaba dita obra no medio da chamada Granxa do Porto[1] e incluía amáis da casa principal, casa de caseiros, cabaleirizas, cortes, capela, pombal e hórreo. Foi desfeita e trasladada onde hoxe se atopa, na beira da estrada, non quedando restos da capela nin das demáis construccións.

Conserva unicamente unha labra heráldica colocada sobre o portalón de entrada á finca. Trátase dunha pedra labrada nunha cartela de forma ovalada partida en tres e embrazada pola mítica serea dos Mariño. No primeiro cuartel unha cruz florenzada, no cantón diestro tres faixas ondeadas sumadas de tres flores de lis, e, no cantón sinistro tres torres. As tres ondas coas tres flores de lis aparecen no pazo de Souto de Poio (Portas) asociadas aos Mariño de Goianes. Descoñécese o emprazamento orixinal desta labra, D. Andrés do Porto no seu testamento fai referencia ao escudo que mandou colocar el cando reedificou a casa no ano 1.651 coas armas e a venera do Santo Oficio, escudo que non se corresponde co descrito, e, do que se descoñece o seu paradeiro.

 

 

Aparicio do Porto é o primeiro do que temos constancia na Casa do Porto. Foron fillos de Aparicio do Porto:

  1. Alonso do Porto
  2. Bastián do Porto
  3. Marcos do Porto que tivo entre outros fillos a Gonzalo do Porto.
  4. Gregorio do Porto

 

Alonso do Porto Mariño Sabemos que a 17 de xaneiro de 1559 ante o escribán Ares Boceta, Gregorio López e Catalina Lopez a súa muller veciños da feligresía de San Cristóbal de Briallos outorgan as capitulacións para o casamento da súa filla María Lopez irmá de Antonio López de Goldar (a aldea de Goldar era a que hoxe é S. Roque na mesma parroquia de Briallos) con Alonso do Porto consistindo a dote en 60 ducados máis algunhas roupas e enseres.

Ante o escribán Juan Mazorra, en 19 de outubro de 1580, Gonzalo do Porto, fillo de Marcos do Porto veciño de Briallos outorga un poder en favor do seu tío Alonso do Porto para demandar, percibir e cobrar todo o que lle puidese pertencer por heredanza do dito Marcos Porto, seu pai, tanto na freguesía de S. Cristobal de Briallos como noutras partes. Nesa mesma data Gonzalo do Porto vende esa herdanza ao seu tío Alonso.

Teñen por fillos Alonso do Porto e María Lopez (chamada María do Porto tralo casamento) a:

  1. Don Sebastian do Porto Mariño, clérigo, rector da freguesía de San Salvador de Saiar.
  2. Cristobal do Porto Mariño, que segue a liña.

Coñecese o testamento de Alonso do Porto, outorgado o 14 de novembro de 1603. Nel manda entre outras cousas ser sepultado na capela do coro da igrexa de San Cristobal de Briallos. Manda ao seu fillo Cristobal o seu muiño de Baroça amáis da súa lexítima. Deixa como herdeiros aos seus fillos Sebastian e Cristobal. Fai no testamento unha relación das súas propiedades e especifica “o lugar do Porto no que eu e os meus sobriños e irmáns vivimos que é noso propio diezmo a Deus co seu contorno sen ter sucesión de luctuosa nin tributo algún e en tal posesión eu e os meus antecesores o levaron de inmemorial tempo”.

  1. Sebastián de Porto Mariño, rector da feligresía de San Salvador de Saiar deixa no seu testamento datado en 27 de outubro de 1634 como herdeiro ao seu sobriño D. Andrés do Porto Mariño que nesa data é rector de Sta. María de Rubiáns.

 

Cristobal do Porto Mariño

En 7 de maio de 1598 no lugar de Castiñeiras, freguesía de Sta Comba de Louro fan escritura de doazón en forma de dote María de Castiñeyras viuda de Lope de Outeiro e o seu irmán Pedro de Castiñeyras por si e en nome do seu irmá Juan veciño de Pontevedra a favor de Dominga do Outeyro filla dos ditos Lope de Outeyro e Maria de Castiñeyras para casar con Cristobal do Porto. Incluía a dote 300 ducados máis 100 máis en roupas e alfaias sen prexuicio do que lle puidese corresponder polo seu pai.

Na mesma data Sebastian do Porto rector de Carril doa ao seu irmán Cristobal todo o que Alonso do Porto seu pai lle fixera patrimonio. Entre os anos 1.599 e 1.613 D. Cristobal reuniu nas súas mans por compras, cambios ou doacións dos seus tíos e curmáns as propiedades que foran do seu avó Aparicio do Porto que incluían amáis das de Briallos no lugar do Porto, posesións en Valiñas, Romai e Paradela.

Por testamento dado a 16 de decembro de 1.628, Antonio López de Goldar confirma e ratifica a venda en favor do seu sobriño Cristobal do Porto “as casas, torre e salidos en que vivía amáis doutros bens”Instiúe por herdeiro ao seu sobriño Andrés fillo de Cristobal. Posiblemente as casas ás que se refire sexan o que logo será coñecido como Granxa de S. Roque.

O matrimonio formado por Cristobal do Porto e Dominga de Outeyro ten por fillos a:

  1. Andrés Porto Mariño, Comisario do Santo Oficio da Inquisición. Foi D. Andrés o que edificou a casa do lugar de Porto. Consérvase o axuste que a 1 de decembro do ano 1.649 fixo con Amaro Touriño, mestre canteiro veciño da vila de Vilagarcía para “a construcción dunha casa nova (...) de 40 codos en oco de largo e 14 de ancho e de alto tres ?, patín & e outra casa de cociña para a que doa a casa, lagar en que habitaba”. Describe as dependencias que ten que ter e destaca que nunha delas farase “unha cheminea francesa coa súa cornixa”.
  2. Cristobal do Porto Mariño que segue a liña.
  3. María de Porto Mariño casada con Pedro de Erosa na mesma freguesía de Briallos, que tiveron por fillos entre outros a Francisca López de Erosa quen casou con Alonso Dabal Magariños.
  4. Cathalina do Porto casada con Gregorio Castaño en Santa Comba de Louro.

 

 

  1. Cristobal do Porto Mariño foi mellorado polo seu pai co tercio e remanente do quinto dos seus bens segundo consta nas partixas feitas polos irmáns ante Luis Mosquera o 28 de xullo de 1653.

En 14 de decembro de 1639, o Comisario don Andrés do Porto Mariño fai doazón de certos bens en favor do seu irmán D. Cristobal do Porto Mariño para casar con Vicenta Suarez de Puga, filla de Francisco de Lemos (alcaide maior da vila de Vilagarcía e a súa xurisdicción, e receptor dos reais alfolíes de dita vila) e Isabel Suarez de Puga. Tiveron cinco fillos:

  1. Alonso do Porto Mariño, rector de Sta. Baia de Nantes e da vila de Vilagarcía.
  2. Cristobal de Porto que segue a liña.
  3. Dona María Antonia de Porto Lemos e Puga, dotada polo seu tío D. Andrés ante Bartolomé de Novoa Figueroa en 2/11/1653, casou con D. Miguel Saco de Quiroga, Somoza e Andrade, fillo de D. Benito e Dona Juana de Andrade Saavedra e Sarmiento. A dote incluía amáis de 2500 ducados a viña e granxa que se di de San Roque sita na feligresía de Briallos, “...casa, lagar, montes...”. Serán veciños da vila de Pontevedra. Á súa morte, sen sucesión, deixa no seu testamento feito en 1704 ante Juan de Monasterio, tódolos seus bens para agregar á fundación feita polo seu tío D. Andrés. Increméntase así o maiorazgo da Casa do Porto coas terras que o mosteiro de Lérez tiña aforadas a D. Benito Saco de Quiroga que incluían “Pedra Picada”, Val de Deus e Secoy.
  4. Dona Lucía relixiosa recolecta no Convento de Vista Alegre en Vilagarcía.
  5. Dona Francisca, relixiosa recolecta no Convento de Vista Alegre en Vilagarcía.

 

Don Cristobal de Porto Mariño dispuxo no seu testamento datado en 7 de novembro de 1658 que se o seu irmán o Comisario Andrés de Porto Mariño fundase vínculo dos seus bens se agregase a el o tercio dos seus, o que se cumplirá 21 anos máis tarde cando o licenciado D. Andrés de Porto Mariño, comisario do Santo Oficio da Inquisición, no seu testamento datado en 25 de abril de 1679 funda vínculo de tódolos seus bens e chama como primeiro sucesor ao seu sobriño D. Cristobal de Porto Mariño. Agregou ao vínculo o tercio e quinto dos bens de Cristobal do Porto, seu irmán. Polo memorial de bens do vínculo sabemos que “as casa altas e baxas con sus caballerizas que fixo e fabricou dito Comisario no lugar do Porto...1650-1651, e na casa principal e sobre a porta que entra á granxa puxo o escudo de armas coa venera de dito Santo Oficio da Inquisición”.

No ano 1661, Dona Lucía e dona Francisca do Porto outorgaran os ben que lle pertencían polos seus pais en favor do seu tío o licenciado D. Andrés, bens que se engadirán ó vínvulo.

 

  1. Cristobal do Porto Puga e Mariño, primeiro sucesor no vínculo fundado polo seu tío na Casa e Granxa do Porto, casa con Dona Josepha de Luna Lobera Valladares Piñeiro. As capitulacións matrimoniais outórganse o 25 de xullo de 1677. O Capitán D. Antonio Varela de Neira e Piñeiro, dono e señor do Coto de Couso e Casa de Drozo feligresía de S. Xoán de Anceis (Cambre) e a súa muller dona Bernardina de Luna Lobera e Valladares doan á súa filla en concepto de dote 3.500 ducados en terras nas freguesías de Sta. María de Cortiñas e Sto. Estevo de Piadela. Era Dª Josepha neta por liña materna de D. Antonio de Luna e Lobera e Dª María Vallo de Parga da Casa do Aplazadoiro en S. Simón de Nande (Laxe). Por liña paterna era neta de Dª María Piñeiro e Vallo e D. Antonio Varela de Neira e Piñeiro, señores da Casa do Drozo.

Foi D. Cristobal abogado da Real Audiencia e residiu en Vilagarcía onde exercía como tal.

O vínculo e maiorazgo da Casa do Porto verase incrementado coa doazón que fai no testamento o seu tío D. Alonso de Porto Mariño e Puga, rector da vila de Vilagarcía no ano 1704.

Tivo o matrimonio formado por D. Cristobal e dona Josepha tres fillos:

  1. D. Pablo Antonio de Porto Mariño e Luna herdeiro do vínculo.
  2. Dona María Ignacia de Luna casada con D. Domingo Noo de Silba.
  3. Dona Josepha do Porto y Luna casada con D. Gerónimo Bernardo de Reino Lanzos e Villardefrancos, veciño de S. Vicente de Cespon, fillo de D. Gregorio de Reino Romero Villardefrancos e Dª Antonia Vermúdez Lanzós. A escritura de dote foi feita o 30 de marzo de 1.699; contribúen á súa dote a súa tía Dª Mª Antonia veciña de Pontevedra ,-viúva nesa data-, o seu tío D. Alonso e o seu irmán D. Pablo Antonio. Consta na escritua que os seus pais xa eran defuntos.

O matrimonio non terá sucesión.

 

          

 

  1. Pablo Antonio de Porto Mariño, sucesor do maiorazgo, casou con dona Theresa de Moure Mariño Núñez, veciña da vila de Vilagarcía, no ano 1.701. Por un protocolo datado a 22 de abril de 1.704 no que D. Pablo reclama sabemos que se están a realizar obras na igrexa parroquial de San Cristobal que afectan á sepultura familiar; pretenden fabricar unha nova sacristía ao lado do vendabal e acceder a ela a través dunha porta que afectaría á sepultura “ ...sepultura dentro do coro da igrexa a carón da epístola e unha das dúas de en medio de catro que hai en dito coro, soterrándose nela só os desta familia e fixéronno os antecesores do meu pai como donos de dita casa poñendo enriba de dita sepultura ...? o ano que acaecían os enterros (...) Remata o preito facéndose a porta xunto ao altar maior, co que queda libre a sepultura. Morreu D. Pablo un ano máis tarde, no 1705, quedando do matrimonio catro fillos:

 

  1. D. Blas Andrés de Porto Mariño que segue a liña.
  2. Dona Gerónima de Porto Mariño e Luna casada con D. Andrés Arellano e Saenz San Millán, serán pais de D. Vicente e Dª Juana Arellano[2].
  3. Dona Theresa de Porto Mariño casada con D. José Antonio Ramírez Núñez de Castro no lugar do Castro na mesma feligresía de Briallos. D. José Antonio consta como fidalgo no catastro da Ensenada. No 1746 fan doazón de bens a favor de seu irmán D. Blas de Porto.
  4. Dona María Josepha de Porto Luna e Moure Mariño, que tamén segue a liña.

 

 

  1. Blas Andrés de Porto Mariño e Luna foi rector de S. Salvador de Meis e sucesor do seu pai no vínculo. Seguindo a intención da súa nai dona Theresa fixo fundación da Capela de San Xosé e Santo André no lugar do Porto sinalando por hipoteca especial para a súa conservación “a súa casa e lugar de Porto” en data 30 de decembro de 1.722. A capela foi bendicida o 22 de marzo de 1.723 por D. Juan de Monteagudo vicerrector de S. Cristobal de Briallos.

 

Dona María Josepha de Porto Luna e Moure Mariño (? – 26/08/1.770)casada con D. Tomás Troncoso Navia e Sotomaior, fillo de D. Martín Troncoso de Lira e Padín (dono da Casa e maiorazgo do Pazo do Monte en San Fiz Lois – Ribadumia, que incluía tamén a Casa dos Pazos en Santo André de Barrantes) e dona Melchora de Navia Sotomayor e Fernández..

  1. Tomás sucederá ao seu pai na Casa Pazo do Monte e no ano 1746 dona Josepha é sucesora do vínculo fundado polo Comisario don Andrés de Porto por morte de D. Blas Andrés de Porto o seu irmán, xuntándose así na mesma persoa o Pazo do Monte e a Casa do Porto. Teñen entre outros fillos dona Josepha e don Tomás a:
  1. Don Pablo Antonio Troncoso e Sotomayor, que segue a liña.
  2. D. Narciso Troncoso de Lira, ausente do reino cando no ano 1773 se fan as partixas da herdanza de seus pais.
  3. D. Melchor Andrés.
  4. D. Roque Jacinto Troncoso Porto Mariño, herdeiro dos seus irmáns D. Pablo e D. Narciso, deixará os seus bens ao seu sobriño D. Blas Ramón.
  5. Dona Rosalía Troncoso casada con don Melchor Fariña Seijas Solís e Soutomaior Noguerol da Casa da Pedreira en S. Adrián de Vilariño, casa que será a súa morada. No ano 1.770, cando se fan as partixas á morte de Dª Mª Josepha, Dª Rosalía xa é defunta, sendo D. Melchor curador dos fillos que quedaron de ambos.

A Casa do Porto está nesta época moi abandoada, proba delo é a demanda interposta por Dª Mª Josepha contra os levadores da mesma por desperfectos tanto na casa do Porto como nas demáis pertencentes ao vínculo. Ao ser sucesor D. Tomás na Casa do pazo do Monte a casa do Porto non será enderezo habitual dos seus propietarios e será arrendada, comezando así a súa ruina.

 

 

Don Pablo Antonio Troncoso e Sotomayor, sucesor e dono da Casa e maiorazgo do Pazo do Monte e a Casa do Porto, casou con dona María Josepha Garza e Quiroga, filla de D. Mariano Garza e Quiroga e de Rosalía Oya Miranda e Ceta. Residirá en Pontevedra, vila da que consta como Alcalde no ano 1771. Son fillos deste matrimonio:

  1. Antonio María de Lira, herdeiro do maiorazgo. Nun protocolo notarial dato en novembro de 1.801 consta como dono das xurisdiccións de Pazo do Monte, Torre de Caldas e outras, rexidor perpetuo e veciño da cidade de Santiago.
  2. Blas Ramón Troncoso, rector de S. Xoán de Leiro, sucesor nos vínculos á morte do seu irmán.
  3. Pablo Troncoso de Quiroga e Garza, sucesor nos vínculos á morte de D. Blas. Faleceu sen descendencia, pasando os maiorazgos ao seu irmán D. Francisco X.
  4. Francisco Xavier Troncoso e Garza que segue a liña.
  5. Juan Troncoso e Montenegro que casou con Dª Juana de Quesada.

 

  1. Francisco Xavier Troncoso de Lira e Garza (1.777-1847), dono e señor do Pazo do Monte e sucesor no vínculo da Casa do Porto. Casou con dona María del Carmen de Maza e Quiroga, filla de D. José María de la Maza e de Dª Josefa de Quiroga Hermida. Residirá o matrimonio no Pazo do Monte. Sen descendencia lexitima, D. Francisco dispuxo no seu testamento dado en 14 de novembro de 1.840 que a metade dos seus bens pasará a mans da su muller Dª María e a outra metade ao seu parente máis preto. Así, o Pazo do Monte pasa a D. Ambrosio Fariña Troncoso e a Casa do Porto e a Casa dos Pazos de Barrantes á Dª María.

 

Dona María del Carmen de Maza e Quiroga, casou en segundas nupcias con D. Gerónimo Malvar e Taboada o 30 de setembro de 1.851. Era D. Gerónimo fillo de D. Julián Malvar e Pinto e Dª Mª Josefa Taboada e Tejeda, a quen sucedeu no vínculo que os Malvar fundaran en 1.790 e ao que pertencía o pazo sito en A Carballeira en San Martiño de Salcedo. D. Gerónimo Malvar aparece nos contratos de arrendamento da Casa do Porto no ano 1.852 como veciño de Santiago e“dono desta Casa e bens pertencentes a ela”. O 5 de novembro de 1.852 arrenda “a Casa e Granxa do Porto contigua á mesma casa por término de 6 anos e en renda de 156 ferrados de millo postos na Casa de Pazos en Barrantes”.

A importancia da extensión das terras pertencentes á Casa do Porto en Briallos refréxase na cuantiosa renda que declara D. Gerónimo ó Concello de Portas no ano 1853 para o reparto de contribucións: 335 ferrados de millo máis a Tomada do Porto cuns 90 ferrados de carballos e toxeira, parte dela sita nos términos de Barro e parte na parroquia de Briallos.

Tiveron por fillas Dª María del Carmen e D. Gerónimo a:

  1. Dª Josefa Malvar da Maza e Quiroga       quen casará con D. Manuel Becerra Armesto da Casa de Salcedo.
  2. Dª Julia Malvar da Maza e Quiroga.

 

Ámbalas dúas serán herdeiras dos seus pais na Casa do Porto, tal e como refrexa “o auto sobre apeo e prorrateo do foral nombrado do Porto” (23/4/1.894).

 

Polos documentos revisados no Arquivo procedentes da Casa do Porto pódese apreciar que as propiedades que formaban o vínculo e maiorazgo eran bastantes, estando espalladas por distintas feligresías: S. Cristovo de Briallos, Sta. Mariña de Arcos da Condesa, Santo André de Valiñas, S. Breixo de Barro, Sta. María de Portas, S. Pedro de Lantaño, S. Xoán de Meaño, S. Miguel de Lores, Sta. Baia de Nantes, na vila de Pontevedra e nas parroquias de S. Salvador de Lérez e Sta. María de Mourente.

É moi interesante o Memorial de bens e rendas da Casa do Porto feito no ano de 1.770, no que se especifican tódalas propiedades. Entre elas:

  • A casa principal chamada do Porto, sita no lugar do mesmo nome feligresía de San Cristovo de Briallos que se compón das súas salas, cuartos, bodegas e máis oficinas correspondentes, cabaleirizas, curral pechado coa súa capela, unha granxa, bens labrados, herbales, horta de frutais todo elo con augas regadíos circundado e murado de pedra todo ó redor.
  • A Granxa de S. Roque coas súas dúas casas terreñas e bodega, dúas cabaleirizas e curral pechado, no seu salido carballos e castiñeiros ó nacente, coa súa capela, viña e un pedazo de horta. Está pechada sobre sí con muralla alta de pedra e leva en sembradura 44 ferrados de pan pouco máis ou menos; e, pr parte do vendabal carballos e un pedazo de souto ó longo da súa muralla”.
  • A Tomada que se di do Porto, sembradura 120 ferrados de pan. Cúidase por caseiros.
  • O lugar de S. Amaro de Moldes sito na feligresía de Mourente, xurisdicción de Pontevedra que se compón de casas, currales, viñas, hórreos, labradío e prado da Laxe. Pagan de foro os veciños 34 ferrados de millo e centeo de por metade, catro de trigo, dúas galiñas e un carro de palla triga.
  • Lugar de Pedra Picada en S. Salvador de Lérez. Componse de casa alta, cabaleirizas, lagar, viñedos, labradío, árbores froiteiras, salgueiral coa súa fonte de pedra traballada de cantería. Paga ó mosteiro de Lérez de cuio dominio é a á Casa do Porto como polo útil 32 ducados.
  • Vila de Pontevedra: dúas casa altas de sobrado pegadas unha á outra co seu xardín na rúa da Zapatería e están fronte ó atrio de S. Bartolomé rúa en medio.
  • Muíño na Barosa.

                  

 

 

 

Esta xenealoxía está entresacada dos documentos pertencentes á Casa do Porto existentes no Arquivo da Deputación de Pontevedra, e, complementada con protocolos notarias recollidos no Arquivo Histórico de Pontevedra.

 

 

[1] Dato recollido de testemuños orais.

[2] Francisco X. Varela Patiño 3/setembro/1764. DªGeronima reclama como titora dos seus fillos menores unha casa en Pontevedra que se lle adxudicou no reparto da herdanza de Dª Mª San Millan e Camba.

PAZO DE CASAL DO RIO (VILANOVIÑA) - POR PURIFICACIÓN Rodriguez González

PEQUENA APROXIMACIÓN ÁS FAMILIAS QUE HABITARON O PAZO DE CASAL DO RÍO -  Por Purificación Rodriguez González

No lugar de Vilanoviña, parroquia de Sta. María de Paradela (Meis-Pontevedra), érguese unha fermosa construción pacega, que, engadida a unha torre, péchase sobre si dando lugar a un pequeno patio interior. Posúe unha capela dedicada á Virxe da Valbanera.

Rastrexando nos protocolos notariais e nos libros parroquiais atopamos como primeiras referencias familiares a:

 

  1. FRANCISCO SAN MARTÍN E SOTO, avogado, veciño da vila de Santiago e rexedor dela no ano 1689 quen tivo por fillos a:
  • D. Juan Manuel San Martín, reitor de S. Isidro de Postomarcos.
  • D. Jacobo San Martín e Soto.

 

  1. JACOBO SAN MARTÍN E SOTO, avogado, veciño de Santiago. Casou con Dª Juana Mª Sarmiento Figueroa Bermúdez de Castro, filla de D. Benito Sarmiento Valladares Figueroa , señor da Casa de Fontán en Baión e Dª Francisca Bermúdez de Castro, neta por liña materna de D. Carlos Bermúdez de Castro señor da Casa e xurisdición da Penela, e, por liña paterna de D. Antonio Valladares Sarmiento Figueroa e Dª Mariana Becerra de Caamaño Valladares.

Foi Dª Juana patroa do beneficio curado de S. Pedro de Buxantes.

Establécese o matrimonio en Casal do Río, constando como veciños do lugar no ano 1734.

Tiveron por fillos a:

  • Juan Francisco San Martín Bermúdez e Sarmiento que segue a liña.
  • Dª Mª Jacoba San Martín Sarmiento e Figueroa.
  • Ramiro San Martín Sarmiento e Figueroa, quen casou na parroquial de Sta. María de Paradela o 23 de decembro de 1750 con Dª Manuela Saenz Bazán Barba de Figueroa da Casa de Pompeán. Viviron no lugar de Padreiro, tal e como reflicte o Catastro da Ensenada, onde consta D. Ramiro como posuidor dunha casa de 12x7 varas e unha finca cercada de 24 ferrados. Foron sepultados ambos cónxuges na igrexa parroquial, Dª Manuela o 15 de decembro de 1781 e o seu home o 12 de decembro de 1783

Fixo testamento D, Jacobo a 2 de decembro de 1753 ante Martínez Barallobre sno   . Nel manda ser sepultado diante da porta principal da igrexa parroquial de Sta. Mª de Paradela “no adro dela por onde transite todo o pobo”. Mellorou co terzo e remanente de quinto de todos os seus bens libres á súa filla Mª Jacoba, solteira, e, a D. Juan Francisco sucesor no maiorazgo que posúe.

Faleceu o 29 de xuño de 1756, sendo sepultado na Capela Mayor da igrexa parroquial de Sta. Mª de Paradela nunha sepultura de 33 reais (as máis caras), non cumpríndose o solicitado por el no seu testamento.

A súa dona, Dª Juana Sarmiento falecera no ano 1752.

 

  1. JUAN FRANCISCO SAN MARTÍN BERMÚDEZ E SARMIENTO, casou na “Casa e torre de Casal do Río” no ano 1752 con Dª Josepha Antonia Romero Hernaez, filla de D. Alonso Romero e Dª Rosa Hernaez. Posiblemente pais de Francisco Xavier que segue a liña

 

 D. FRANCISCO XAVIER SAN MARTÍN,  quen casou con Dª Antonia Rioboo e Losada, natural da vila de Pontevedra. Foi D. Francisco señor do coto de Bugallido, os seus vínculos e morgados.

Tiveron por fillos D. Francisco e Dª Antonia a:

  • Dª Concepción San Martín Rioboo, falecida solteira.
  • Dª Jacoba San Martín fª solteira.
  • Excelentísimo Sr. D. Francisco Xavier San Martín Rioboo
  • D. Andrés María San Martín, falecido sen descendencia, antes que a súa nai.
  • D. Antonio Xavier San Martín, residente primeiro en París e falecido sen descendencia en Cárdenas (Cuba).
  • Dª Mª do Socorro San Martín Rioboo

Fixo testamento Dª Antonia o 11 de novembro de 1846 ante D. Ramón Betanzos. Consta nesa data como viuva, e, entre outras mandas consta a de ser sepultada no cemiterio parroquial de Sta. María. Faleceu o 25 de novembro de 1851, e foi sepultada dentro da igrexa parroquial.

 

Feitas as partillas entre os herdeiros no ano 1886, correspóndenlle as terras de Salnés, Padrón e Ulla aos fillos de D. Francisco Xavier e as de Santiago e Bugallido aos fillos de Dª María Socorro.

 

EXCELENTÍSIMO SEÑOR D. FRANCISCO XAVIER SAN MARTÍN RIOBOO, mariscal de campo. Residiu na Coruña entre outras cidades; consta por un protocolo que en 1842 reside en Madrid; no devandito protocolo deixa usufrutuaria dos seus bens “neste partido de Salnés, Padrón, Ulla, Santiago, Xallas e Bugallido” á súa nai Dª Antonia.

Casou con Dª Antonia Lozano e Reinoso na cidade da Coruña tendo por fillos a:

  • Dª Mª Concepción San Martín e Lozano.
  • Jacobo San Martín e Lozano, quen ao igual que o seu pai seguiu a carreira militar. Considerado polos seus contemporáneos como un gran poeta e literato, as súas composicións eran editadas na prensa da época. Casou con Dª Elisa Carreño con quen tivo por fillos a D. Francisco e D. José.

Como militar chegou a ser xeneral de brigada. Faleceu en Vigo o 27 de novembro de 1922 aos 68 anos e foi sepultado no panteón da familia en Sta. María de Paradela según consta nas esquelas publicadas na prensa.

  • Dª Dolores San Martín.
  • Dª Luisa San Martín e Lozano, casada en Ferrol co seu curmán D. Constantino Rodríguez San Martín.

 

Dª MARÍA SOCORRO SAN MARTÍN RIOBOO, casada en Vigo con D. Francisco Rodríguez Arias, capitán de infantería. Tiveron por fillos a:

  • Constantino Rodríguez San Martín, capitán de navío da Armada. O Correo Gallego publicaba o 27 de setembro de 1885 unha nova: “El Gobierno de los Estados Unidos ha regalado un magnífico reloj de oro al Comandante de marina de este puerto D. Constantino Rodríguez San Martín en recompensa del servicio prestado a los tripulantes de un buque náufrago de aquella nación, salvándolos y recogiéndolos a bordo del vapor Sánchez Barcaiztegui que en aquella época mandaba dicho marino. El reloj fue remitido a nuestro Ministro de Marina, quien lo ha participado al interesado para su recibo.” O 28 de abril de 1889 a prensa da época reflectía o seu pasamento, salientando o seu paso como comandante do cruceiro Alfonso XII.

Casou coa súa curmá Dª Luisa. Serán pais entre outros de Dª María del Carmen (fª solteira o 29 de abril de 1906), Dª Dolores e D Jacobo Rodríguez San Martín (fº o 5 de marzo de 1932), quen casou o 10 de agosto de 1903 con Dª Isolina Ponte Sotillo.

  • César Rodríguez San Martín, capitán de navío, pai ao menos de D. Leopoldo (fº en Utrera no ano 1943), D. Manuel e D. César Rodríguez Bárcena (fº en Alicante-1925).
  • Dª Concepción Rodríguez San Martín.
  • Dª Marcelina Rodríguez San Martín casada con D. Santiago Durán y Lira, natural da parroquia de S. Simón de Lira, quen chegou a ser ministro de Marina e contraalmirante da Armada.

Foron pais de D. Juan (tenente de navío), D. Ramón (tenente de navío), e Dª Filomena Durán Rodríguez.

De D. Santiago pódese ler no Eco de Santiago o 21 de novembro de 1881: “Muere en Manila don Santiago Durán y Lira, comandante general del apostadero de Filipinas. Había nacido en Vigo en 1824. En 1875 foi nomeado ministro de Marina, de cuyo cargo presentó la dimisión en 1876 por negarse a suscribir la base oncena relativa a la simple tolerancia religiosa; pero en diciembre de 1877 volvió a encargarse de la misma cartera, que desempeñó hasta el 8 de Febrero. También desempeñó otros cargos, como los de ministro del Consejo supremo de la Armada, comandante general de la escuadra de instrucción y Consejero de Estado. Estaba condecorado con varias y grandes cruces.”

No Correo gallego o 21 de febreiro de 1883 aparece a nova do falecemento da súa dona Dª Marcelina.

 

 

FONTES: Revisión de protocolos notariais existentes no Arquivo Histórico de Pontevedra.

Catastro da Ensenada.

Arquivo parroquial de Sta. Mª de Paradela.

Prensa

 

 

 

 

 

PAZO DA MOROZA (SANTA MARIA DE PARADELA) - POR PURIFICACIÓN Rodriguez González

A MOROZA (Sta. María de Paradela)  -  Por Purificaión Rodriguez González

O pazo da Moroza está situado no lugar da Moroza, na parroquia de Santa María de Paradela (Meis-Pontevedra). O edificio construído no século XVI, é, totalmente reformado no S. XVIII consta dunha torre ameada de tres pisos unida a unha á en forma de “L” de baixo e piso. Atravesando o pórtico de entrada podemos ver os detalles das gárgolas pétreas, que sobresaen da parte alta dos esquinais da fachada.
A torre posúe acceso mediante portalón que remata nos seus laterais por sendas seteiras. Na fachada posterior existen diversos engadidos.

A capela, o pombal e o hórreo completan o conxunto arquitectónico.

Situado no muro da ameada torre, a unha altura media da segunda planta unha labra heráldica amosa as armas da esclarecida liñaxe dos Salgado. Labrado nunha cartela, adornado con lambrequíns e timbrado de helmo empenechado cun só cuartel que representa as armas dos Salgado: en campo de sinople, unha torre ameada de prata, á que circunda a lenda: SAL GA POR DO SALIERE; bordura cunha cadea pechada cun candado na punta.

O xerme da Casa da Moroza penso que está no matrimonio formado por Martín de Señoráns e Catalina Camiña, filla de Alonso Camiña e Inés Martiz/ Martínez.

Martín de Señoráns e Catalina Camiño mercan e/ou aforan entre 1599 e 1610 moitas propiedades tal e como reflicten os protocolos notariais que pasaron ante Alonso Mosquera e que asina Martín de Señoráns da súa propia man –dato a ter en conta xa que poucos saben firmar nesa época, o que indica certo nivel-. Entre as propiedades, destaca o foro que merca a Gregorio de Outeda no ano 1609 “que o seu pai traía en foro do Cabido da Santa Igrexa de Santiago, unha parte do lugar de Lantanoo”.

No ano 1605 faise o reconto de bens de Ines Martiz para a a facer as partillas, por el sabemos que as propiedades de Inés eran importantes e estaban situadas no lugar de Mozorín en S. Xoán de Baión. Sabemos tamén que deixa certas misas de fundación en base a un vínculo no lugar da Moroza.

Tiveron por fillos (documentados) a Alonso Martínez Señoráns e Ana Martínez de Señoráns.

Martín e Catalina foron sepultados na capela de S. Ildefonso incluída na igrexa parroquial de Sta. María de Paradela.

Tendo en conta que a capela de S. Ildefonso pertence ó vínculo do pazo de Señoráns de Abaixo, co seu dereito de enterramento como patróns que son dela, é de supoñer que existiu un parentesco moi próximo entre as dúas Casas.

Baseándome nos seguintes documentos poderiamos pensar que Martin de Señoráns é irmán de Alonso Martínez Señoráns fundador do vínculo de Señoráns de Abaixo, fillo de Ana de Señoráns e Juan de Señoráns e neto doutro Martino de Señoráns e Tareixa de Silgadas?, hipótese non totalmente documentada pero moi posible. Vexamos:

  • Nun testamento ante Alonso Mosquera feito por Xoana de Señoráns a 1 de abril de 1601, Xoana dise filla de Martino de Señoráns e Tareixa de Silgadas, veciños que foron de Sta. Mª de Paradela, irmá de Bieito Martínez crego de Sta. Mª de Caleiro, con quen reside á hora de testar, á quen deixa como herdeiro dos seus bens. Aparece nomeado no testamento Martino de Señorans de Lantanoo a quen nun primeiro momento doara os seus bens pero que agora revoca.
  • Noutro protocolo do mesmo escribán datado a 5 de agosto de 1603 noméase a Martino de Señoráns, veciño da freguesía de Sta. Mª de Paradela e morador na aldea de Señoráns, herdeiro que quedou do seu tío Bieito Martínez, crego e vicario que foi de Nosa Sra. de Caleiro.
  • O 29 de marzo de 1608 ante o escribán Juan de Torres Montaos, fai o seu testamento Ana de Señoráns, por el sabemos que está casada con Pedro de Santiago, mareante, veciño do porto de Vilamaior e, foi primeiro muller de Juan de Señoráns. Manda ser enterrada na igrexa de Sta. María de Paradela, onde o foi o seu primeiro marido. Entre outros nomea “ao meu fillo Alonso Martínez Señoráns, rector da vila de Cambados”. Aclara que “venderon a Martino de Señoráns de Lantanoo seu fillo os bens que lle quedaron en Lantanoo” Deixa como herdeiros dos outros bens aos seus fillos: Alonso, Martino, Catalina Martínez Señoráns, Juan Martínez Señoráns, Bieito Martínez, Teresa Martínez, Juan Vidal, todos fillos de Juan de Señoráns.

Seguindo coa descendencia de Martino de Señoráns e Catalina Camiña:

Ana Martínez de Señoráns casou con Juan García e tivo por fillos a:

  • Antonio García.
  • Lucas García ao que mellora e deixa a súa casa no lugar de Lantañón (Lantanoo).
  • María García casada con Salvador de Pesqueira.
  • Martín García que se ausentará ó reino de Castela.

Testou ante Antonio Martínez Señoráns escribán de número no ano 1670 tendo por testemuñas entre outros a Juan Martínez de Señoráns o Vello, Juan Martínez de Señoráns o Mozo e Xerónimo Mouriño Señoráns todos veciños do lugar de Lantañón. No seu testamento manda entre outras cousas ser “sepultada na capela de S. Ildefonso na sepultura onde foron sepultados Martín de Señoráns e Catalina Camino os seus pais e Alonso de Señoráns o seu irmán”

 

Alonso Martínez Señoráns casou con Ana Boceta de Figueroa filla de Mª González e Fernando Boceta Saborido da Casa da Toma de S. Pedro de Lantaño (Portas), neta por liña materna de Alonso García, escribán da súa maxestade, e María González Boceta Figueroa, bisneta por liña materna de Álvaro Boceta de Figueroa crego rector de S. Pedro de Lantaño, fundador da fermosa capela da Toma na igrexa parroquial.

Casara Ana Boceta de primeiro casamento con Gregorio Boceta de Perrín da Casa de Perrin en Lantaño tendo por fillo a D. Juan Boceta de Cea (fº 1717) escribán da súa maxestade, que segue a liña da Casa Perrín.

Tiveron por fillos, entre outros, Alonso e Ana a Antonio Martínez Señoráns que segue a liña da Casa e outra filla da que descoñecemos o nome casada con Francisco Mouriño Señoráns irmán de D. Antonio Señoráns rector de Sta. María de Paradela. Faleceu Alonso Martínez antes de 1670 sobrevivindo a súa dona máis de vinte anos. Faleceu Ana Boceta no ano de 1690.

 

Antonio Martínez Señoráns Figueroa, chamado ás veces Antonio Martínez da Moroza casou con María Rodríguez. Tivo por fillos a:

  • Antonio Martínez Señoráns Figueroa
  • Dª María de Señoráns que casa con Gregorio Cunqueiro Rodríguez

Fixo testamento Antonio Martínez no ano 1698 deixando como cumpridor testamentario ó seu irmán por parte de nai D. Juan Boceta de Cea.

 

  1. Antonio Martínez Señoráns Figueroa casou con Dª Mariana de Faxardo e Avalle, filla de D. Francisco de Avalle e Dª Catalina de Silva e Faxardo, veciños de Santo Andrés de Xeve e irmá de Dª Marcela de Avalle, muller do seu tío D. Juan Boceta de Cea. Tiveron por fillos Dª Mariana e D. Antonio a:
  • Lorenzo Martínez Señoráns e Avalle. (aprox. n. 1.716-1762) crego de menores ordes, nomeado por D. Juan Boceta de Cea 1º sucesor no vínculo de Casa Perrín.
  • Francisco Martínez Señoráns e Avalle (aprox. 1.722-1.769), presbítero, sucedeu ó seu irmán no vínculo de Perrín.
  • Bernardo Martínez Señorans e Avalle (fº 1741) quen consta nun protocolo ante Antonio de Porto Mariño a 15 de agosto de 1734 no que D. Lorenzo Martínez Señorans e Avalle “por lo que le toca y a D. Francisco, D. Bernardo y Dª María Martínez Señoráns y Avalle, todos cuatro hijos legítimos y herederos que quedaron de D. Antonio Martínez Señoráns y Dª Mariana de Avalle y Faxardo sus padres ahora difuntos y vecinos el otorgante y más hermanos de la de S. Pedro de Lantaño…”.
  • Dª María Martínez Señorans e Avalle, sucesora no vínculo de Perrín e na Moroza á morte do seu irmán D. Francisco.

Residiron D. Antonio Martínez e a súa dona Dª Mariana de Avalle na súa casa da Moroza onde redactou D. Antonio un testamento no ano 1718, aínda que a data do seu pasamento foi posterior, xa que, por un protocolo ante Jacinto Varela de Andrade en 16 de maio de 1724 aparece como administrador do seu fillo D. Lorenzo no preito que mantén coa viúva do seu tío Dª Marcela de Avalle.

 

Dª María Martínez Señoráns e Avalle , a pesar que nun primeiro momento residiu en Lantaño, pasou a residir na Moroza, e, como tal aparece no Catastro da Ensenada “veciña do lugar da Moroza onde posúe unha casa dun alto cunhas dimensións de 15x8 varas”.

Casou Dª María na igrexa parroquial de Sta. Mª de Paradela o 15 de agosto de 1754 con D. Santiago Rodríguez, natural de S. Bieito de Rabiño, xurisdición de Refoxos, actualmente concello de Cortegada (Ourense), fillo de D. Joseph Rodríguez e Dª Josepha Hestevez veciños de S. Bieito de Arnoia.

Sucedeu ó seu irmán D. Francisco no vínculo de Perrín no ano 1769 fixando a súa residencia en S. Pedro de Lantaño. Tivo este matrimonio por fillos a:

  • Dona Josefa Señoráns Figueroa e Avalle que segue a liña da Moroza.
  • Lorenzo Antonio que segue a liña da Casa de Perrín.
  • Dª Mª Vicenta Rodríguez Señoráns casada en S. Pedro de Lantaño o 14 de xaneiro do ano 1.787 con D. Xerónimo Díaz Valdivieso fillo de D. Alexandro Díaz Valdivieso e Dª Theresa Díaz Durán veciños de S. Marcos de Corcubión. Residirán no lugar da Moroza e en Vilagarcía tendo por fillos a: 1.- Dª Theresa de Jesús bautizada en Lantaño o mesmo ano do casamento; 2.-D.Joseph tenente do rexemento provincial de Pontevedra quen casa con Dª Mª del Rosario Taboada Pimentel Ribeiro e Pillado, filla de D Antonio Taboada Pimentel Ribadeneira? e León e Dª Michaela Ribeiro Pillado Arias e Castro, veciños de S. Pedro de Villantime Xurisdicción de Melide. Na escritura de dote Dª Michaela cede á súa filla o vínculo e morgado fundado por D. Andrés Antonio Pillado e Falcón cura párroco que foi de Sta. Cruz de Castrelos[1]; e a 3.-Dª Rita Díaz Valdivieso. Testou Dª Rita no ano 1879; no seu testamento declara ter dous fillos naturais: Perfecta casada con Ramón Pérez Oubiña (emigrado a Arxentina) e Joaquín Díaz Valdivieso emigrado igualmente a Bos Aires.

Faleceu D. Santiago no ano 1.803; fixera testamento o 30 de novembro de 1.802 ante Pedro da Torre deixando como herdeiro do vínculo de Perrín ao seu fillo D. Lorenzo. Fai doazón de certos bens ás súas netas: A Dª Mª unha veiga en Sta Mª de Paradela chamada A Pereira e a Dª Francisca Salgado a súa irmá as herdades que posúe en Vilanoviña e Cachal na mesma freguesía; A Dª Theresa Valdivieso mancomunadamente coa súa irmá Rosa déixalle“a metade do lugar da Moroza que está xunto á casa en que habitan os seus pais” deixando constancia que a outra metada pertence á súa dona “la hemos adquirido durante matrimonio”; e, polo tanto, a deixa á súa disposición; a Dª Vicenta Rodríguez a herdade de Pumar. Tamén se lembra da súa sobriña Dª Manuela Gómez, quen vive na súa compaña, a quen deixa certos bens en S. Bieito de Rabiño incluída a casa.

A súa dona Dª María faleceu catro anos máis tarde, no ano 1.807.

Dona Josefa Rodríguez Señoráns Figueroa e Avalle casa en S. Pedro de Lantaño o día 16 de xaneiro de 1773 co licenciado D. Joseph Salgado fillo de D. Manuel Antonio Salgado e Dª Bernarda Fernández de Ulloa veciños de S. Pedro de Leirado e naturais de S. Pedro de Poulo (Gomesende); neto por liña paterna de D. Lorenzo Salgado e Dª Agustina Feixo Soutomaior veciños do Coto de Feardos (Sta. Mª do Pao- Gomesende); bisneto do licenciado D. Josef Salgado, abogado da Real Audiencia, descendente da Casa de S. Juan de Crespo (Padrenda) propia dos Salgado e Dª Isabel Sánchez de Moscoso descendente dun virrei de Nápoles natural de Sta. María de Sela[2]. Instalaranse no lugar da Moroza, e, penso que son eles quen reedifican o pazo colocando nel as armas dos Salgado (o brasón que aparece na Moroza corresponde a unha representación das armas dos Salgado similar a un dos brasóns que ornan a capela da Casa da Pedra, sita en S. Pedro de Leirado).

Foi D. Joseph Salgado avogado dos Reais Consellos. Teñen por fillos D. Joseph e Dª Josepha a:

  • Benito Salgado e Aballe quen casou con Dª Paula Maquieira sendo veciños de S. Vicente de Oubiña. Tiveron por fillos a Juan, Francisca e Joaquín Salgado Maquieira. Tivo por fillos Juan a Ramón, Joaquín e Manuel; Francisca casou con D. Juan Francisco Pastoriza; Joaquín tivo por fillos a José, Ramona, Maximina e Benita. Testaron conxuntamente D. Benito e Dª Paula o 14 de novembro de 1838.
  • José Antonio Salgado, quen casa con Dª Teresa Cubillo filla de D. Bernabé Cubillo sendo veciños de Vilagarcía. Terán por fillos a Dª Rosa, Dª Dolores, Dª Mª Theresa de Xesús casada con D. Joaquín Caamaño, o licenciado D. Manuel casado con Dª Manuela Salgado López tendo estes por fillos a Dª Rosa e Dª Elvira, esta casada con D. Cándido Rasilla.
  • Silvestre Salgado, casou con Dª Carmen Membiela Fraga; serán veciños de Vilagarcía tendo por filla entre outros a Dª Juanita. Como interventor de rendas reais da vila de Viveiro residirá nesa vila uns anos
  • Dª Francisca casada con D. Juan Senlle veciños de Paradela. Era D. Juan posuidor do vínculo e maiorazgo fundado na Moroza por D. Jorge Antonio de Sousa presbítero.Foi o seu pai D. Joseph de Senlle e Sousa, fillo de D. Fernando de Senlle e Sousa, irmán de D. Jorge. Morre sen descendencia lexítima. Testou o día 7 de xuño de 1856; nel lega ás súas sobriñas Dª Carmen e Dª Josefa Betanzos, Dª Dolores e Dª Manuela a parte de Casa e horta que lle pertencen e correspondeu do morgado do seu home, igualmente lega a Dª Carmen Dª Josefa, Dª Dolores e Dª Manuela Betanzos a tomada que está a carón do muro da granxa; lega ó seu irmán D. Jose Salgado certos bens en usufruto para que á súa morte pasen ás súas fillas Dª Teresa e Dª Dolores, nas mesmas condicións lega a favor do seu irmán D. Silvestre e logo á súa filla Dª Juanita; lega igualmente outra parte á súa irmá Dª Joaquina para que á súa morte pasen ás súas fillas Dª Carmela, Dª Jesusa e Dª Dolores. Así mesmo aproba a doazón feita ó seu sobriño político D. Juan Salgado de varios agros.
  • Dª María Salgado Señoráns e Avalle casada con D. Ramón Betanzos sendo veciños da Moroza.
  • Eugenio Salgado. Licenciado, veciño de S. Pedro de Cornazo, máis tarde de Sta. María de Godos e por último de Vilagarcía.
  • Dª Joaquina Salgado Señoráns quen casa con D. José Mª González Rubio pasando a ser veciña de Fefiñáns. Terán por fillos a Dª Carmen casada con D. José Lastra; Dª Jesusa; Dª Dolores; D. José casado con Dª Dolores Salgado veciños de Vilagarcía; e D. Silvestre Rubio Salgado que embarcou cara a Bós Aires no ano 1858 para exercer como comerciante.
  • Joaquín Salgado.

Testou D Joseph Salgado o 7 de xaneiro de 1818 ante o escribán Pardo de Andrade. Nel mellora a Dª María, D. Eugenio e Dª Joaquina co tercio e remanente do quinto de todos os seus bens.

Dª María Salgado Señoráns e Avalle. Casou co licenciado D. Ramón Betanzos e Márquez escribán de número da xurisdicción de Vilanova de Arousa. Tiveron por fillos Dª María e D. Ramón a:

  • Dª Josefa Betanzos Salgado casada con D. Tomás Rodríguez García, tenente graduado, subtenente do batallón de Ourense. D. Tomás era natural da vila de Viana do Bolo (Ourense), fillo de D. José Rodríguez Iáñez e Dª Manuela García Labora. A escritura de dote foi feita o 12 de agosto de 1848; nela D. Ramón sinala como dote á súa filla “a casa do lugar da Moroza coas súas oficinas, curral, cabelerizas, cuarto alto unido a elas, pombal e lagar ademais a granxa que circunda dita casa a labrado,e viñedo cerrada e amurallada sobre si (...)sembradura 51 ferrados, taxado na cantidade de 60.080 reais.” O 24 de marzo de 1849 dá D. Tomás un poder a favor de D. Ramón Betanzos para contraer matrimonio en nome del con Dª Josefa “xa que el ten que ausentarse co exército da súa maxestade no principiado e reino de Cataluña.” Tomás compra a D. Juan e Dª Josefa Senlle e Martínez veciños o primeiro do Puerto de Sta. María e Dª Josefa da cidade de Cádiz no ano 1852 a metade da granxa nomeada da Moroza que eles posuían, ampliando así a súa.

Por un protocolo de 31 de xaneiro de 1857 sabemos que Dª Josefa era xa viúva sen descendencia.

  • Dª Carmen Betanzos Salgado casada con D. Segundo Vila Torres. Fai testamento Dª Carmen o 4 de agosto de 1892; sen descendencia entre outras mandas lega ás súas sobriñas “Dª Encarnación e Dª Manuela Salgado a metade do que lle pertence da casa coñecida co nome de Casa de Arriba coas súas dependencias, horta e finca que esta cerrada sobre si e situada no lugar da Moroza; declara que a outra metade pertence á súa irmá Dª Josefa; lega en usufruto vitalicio ó D. Segundo Vila en primeiro lugar e despois de el ó D. Ramón Salgado seu sobriño e en propiedade a D. Juan Salgado Pérez fillo do D. Ramón a cuarta parte da casa nomeada Casa de Abaixo herdanza dos seus pais na Moroza, coa súa parte de dependencias, granxa...”
  1. Segundo Vila casa en segundas nupcias coa súa sobriña política Dª Carmen Salgado Betanzos.
  • Dª Manuela Betanzos Salgado, solteira.
  • Dª Dolores Betanzos Salgado.

Dª María Salgado testou na súa casa da Moroza a 1 de outubro de 1850. Nel institúe ás súas catro fillas herdeiras a iguais partes.

Morreu D. Ramón a avanzada idade de 86 anos segundo declara no seu testamento feito ante o notario D. Pedro Sánchez López o día 22 de febreiro de 1882, deixando como albaceas testamentarios ao seu xenro D. Segundo Vila e ao seu neto D. Ramón Salgado. Faleceu D. Ramón ese mesmo día.

 

Dª Dolores Betanzos Salgado, nacida cara ó 1828, casou con D. Juan Salgado, do que descoñezo a súa filiación, licenciado en medicina. No ano 1862 xa é viúva. Tiveron por fillos a:

  • Dª Carmen Salgado Betanzos casada con D. Segundo Vila Torres (fº xaneiro de 1914), sen descendencia.
  • Dª Anunciación Salgado Betanzos
  • Dª Encarnación Salgado Betanzos (o seu pasamento na súa casa da Moroza) pódese ler na prensa “La Correspondencia Gallega: Diario de Pontevedra 27/9/1913) sen descendencia.
  • Dª Manuela Salgado Betanzos, falecida no mes de setembro de 1921 sen descendencia.
  • Ramón Salgado Betanzos

 

  1. Ramón Salgado Betanzos naceu aproximadamente no ano 1857. Exerceu como avogado na vila de Cambados lugar no que residía, onde foi xuíz municipal. Foi administrador dos bens das súas tías Dª Josefa, Dª Carmen e Dª Manuela e, o seu herdeiro maioritario.

Casou con Dª Isabel Pérez de la Fuente, tendo por fillos a:

  • Juan Salgado Pérez de la Fuente casou con Dª Marina Fariña Gómez filla de D. Luciano Fariña Varela e Dª Inocencia Gómez Bares da Casa de Fariña no lugar da Pedreira en S. Adrián de Vilariño. Na segunda década do século XX adquiriu a Casa de Faxardo en Cambados, coñecida hoxe como Casa dos Salgado.[3]

Foi D. Juan afamado avogado en Cambados e Pontevedra, distinguido coa Cruz de 1ª Clase de San Raimundo de Peñafort. Alcaide entre 1924 e 1929 e tamén durante a II República co goberno de Lerroux.[4]

  • Dª Ramona Salgado Pérez, falecida solteira na súa casa de Paradela o 8 de agosto de 1966.
  • Tomás Salgado Pérez de la Fuente, doutor en dereito, casou en Santiago con Marina Vaamonde Fernández filla do afamado médico D. Joaquín Vaamonde no mes de decembro de 1925 segundo consta na prensa da época. A súa filla Dª Carmen Salgado Vaamonde casou na capela do pazo da Moroza en setembro de 1960 con D. Fernando Caballero Caballero.
  • Ramón Salgado Pérez casou en Vigo no ano 1927 con Dª Nieves González Fresco, filla de D. Antonio González P. Romero. Exerceu como avogado en Pontevedra e nomeado governador de Santa Cruz de Tenerife en decembro de 1935, encargándose do seu bufete de Pontevedra o seu irmán Juan. A súa filla Dª María de las Nieves Salgado González casou na capela do pazo con D. Jaime Martín Allegue en xuño do ano 1960.

Faleceu Dª Isabel en Cambados o 3 de xuño de 1923, sendo trasladados os seus restos ao panteón familiar de Sta. María de Paradela.

 

 

FONTES:

Arquivo parroquial de Sta. María de Paradela. Fondos parroquiais

Arquivo parroquial de S. Pedro de Lantaño. Fondos parroquiais

Arquivo Histórico de Pontevedra. Protocolos notariais

Galiciana. Hemeroteca

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1] 10 de novembro de 1826. Ramón Betanzos escribán. “…D. Antonio Taboada Pimentel Ribadeneira y León, procurador de causas de las Audiencias Arzobispales de la ciudad de Santiagoy su mujer Dª Michaela Ribeiro Pillado y Castro residentes en S. Pedro de Villantime jurisdicción de Mellid (…)dijeron la Dª Michaela que es dueña y legítima sucesora en el vínculo fundado por D. Andrés Antonio Pillado y Falcón, cura párroco que ha sido de la parroquial iglesia de Sta. Cruz de Castrelo por su testamento que otorgó en diecisiete de junio de 1712, el cual han poseído antes de ahora sus antecesores como lo han sido su hermano D. José Ribeiro y Castro ayudante mayor del regimiento de Ibernia, su padre D. Agustín, su abuelo D. Juan y más causantes (…) cede a la repetida su hija Dª Mª del Rosario por tenor de la presente (…) cualesquiera bienes acciones y derechos anexos y pertenecientes al recordado vínculo del que queda hecho mención (…).

[2] En 1789 fai valer a súa fidalguía para evitar o pago de impostos.

 

[3] Cambados y el valle del Salnés. José A. Vázquez Casáis

[4] Diccionario biográfico de la comarca del Salnés. Xosé Lois Vila Fariña. Víctor Viana Martínez

 

TABLA DE ANTEPASADOS

 Visto el gráfico que se adjunta, se entiende que tuvimos como antepasados directos. , no colaterales . Estas repeticiones de ancestros se harán más frecuentes a medida que retrocedamos en el pasado. Cuando un antepasado se repite, todos sus antepasados se repetirán. Nosotros, un milagro después de miles de generaciones, mutaciones y otros múltiples accidentes. Después de cuatro o cinco mil millones de años, desde una bacteria se empezó a generar vida sin interrupción y aquí estamos.

  1. XENEALOXÍA DO PAZO DOS BERMÚDEZ DA MAZA DE DORRÓN - POR PURIFICACIÓN Rodriguez González
  2. CERVERA-MERCADILLO
  3. CALLE MARQUÉS DE MONTELEON EN PONTEVEDRA - POR ENRIQUE CERVERA-MERCADILLO
  4. ARCHIVO HISTÓRICO PROVINCIAL DE PONTEVEDRA - POR ENRIQUE CERVERA-MERCADILLO